زنان و نرم‌افزار آزاد

زنان در کشور ما مهندسان خوبی هستند. حتی در کشورهایی اروپایی هم به اندازه ایران در دفاتر مهندسی، خانم نمی بینید. اینجا زنان به دلایل مختلف تلاش بسیار زیادی دارند تا در کنکور قبول شوند، در رشته‌های مختلف درس بخوانند و در جامعه فعال بمانند اما آیا در دنیای نرم‌افزار آزاد و جامعه لینوکسی هم همینطور است؟ متاسفانه نه.

نگاهی به فروم‌ها و چت‌روم‌ها و لاگ‌ها بزنید و نسبت زنان به مردان را نگاه کنید. یادم هست اولین لاگی که من می‌رفتم، تنها دو شرکت کننده دختر داشت در مقابل تقریبا سی نفر پسر. در انجمن‌هایی مثل تکنوتاکس یا فروم اوبونتوی فارسی هم تقریبا یادم نمی‌آید به جز پسر دیده باشم. چرا؟

این مشکل منحصر به ایران نیست و یک مشکل جهانی است. از پیشرفته‌ترین کشورها تا عقب‌مانده‌ترین آن‌ها، زنان نقش کمی در دنیای لینوکس و نرم‌افزار آزاد دارند. یک دلیل می‌تواند عدم رشد اعتماد به نفس تکنولوژیک از دوران اولیه زندگی باشد. لذت بردن از محیط آزاد نیازمند اعتماد به نفس مبارزه با مشکلات و دنبال راه چاره گشتن است. در زمینه‌های تکنولوژیک به راحتی می‌توان دید که این خصیصه در پسرها بیشتر از دخترها تقویت می‌شود. در عین حال دخترها روابط دوستی سخت‌تری دارند. مردها به سادگی با هم دوست می‌شوند و در نرم‌افزار آزاد به هم کمک می‌کنند در حالی که وقتی اکثریت کنترل در دست مردها است، دخترها نمی‌توانند به همان راحتی در جمع‌ها وارد شوند، با مردها دوست شوند و رابطه در سطح سیستم عامل تا مدت‌ها ادامه پیدا کند.

اگر بخواهیم درباره دلایل صحبت کنیم، فهرست بسیار طولانی خواهد شد. از آموزش‌های رسانه‌ای که کامپیوتر را در اختیار مردان نشان می‌دهد تا انتظار جامعه از یک زن برای اولویت بیشتر دادن به زندگی شخصی نسبت به کامپیوترها تا نبودن الگوهای تکنولوژیک زنانه کافی در دنیای نرم‌افزار آزاد. اما بحث ما تحلیل این‌ها نیست. بحث من در اینجا این است که ما باید این موضوع را بدانیم و درباره آن حساس باشیم.

بسیاری از توزیع‌ها (از جمله دبیان) بخش‌های ویژه زنان دارند که حوزه کارشان تبلیغ و فعالیت بر روی مشارکت زنان است. چه از طریق آموزش به زنانِ، چه از طریق نشان دادن نمونه‌های موفق حضور زنان در دنیای آزاد و چه از طریق مطبوع‌تر کردن این دنیا برای آنان. چنین پروژه ای در بنیاد نرم‌افزارهای آزاد هم وجود دارد که هدفش بالا بردن مشارکت زنان در دنیای آزاد است.

کشوری مثل کشور ما، با وجود نسبت غیرقابل باور زنان در دنیای مهندسی و اینترنتش نسبت به معیارهای جهانی و منطقه‌ای، فرصت خوبی برای تمرکز روی این بخش است. کاری که ما باید بکنیم، زور کردن کسی برای ورود به دنیای لینوکس نیست بلکه باید به دنبال راحت کردن و دوستانه کردن محیط باشیم برای هر کسی که می‌خواد داوطلبانه وارد شود. محیط مطبوع به سادگی محیطی است که آدم‌ها در آن آدم هستند. مستقل از جنسیت، رنگ پوست، زبان و غیره. به نظر من در صورت ایجاد چنین محیطی در دنیای آزاد و ارائه تصویری شفاف از زنان موفق در تکنولوژی، ایران به راحتی می‌تواند به یکی از نمونه‌های جذاب مشارکت زنان در دنیای نرم‌افزارهای آزاد تبدیل شود.