جادی

شاید براتون جالب باشه ولی زمانی بود که ما تو ایران اصولا از هم خبر خاصی نداشتیم. یک تلویزیون انحصاری بود که هنوزم هست و دو تا روزنامه به اسم کیهان و اطلاعات. اونها و کتاب های درسی به ما می گفتن بقیه مردم ایران چی فکر میکنن و چی می خوان و ما هم فکر می کردیم وصله ناجور هستیم. اما اینترنت که ظاهر شد، چیزی اومد به اسم وبلاگ. آدم ها تونستن خودشون روزمره‌هایی رو بنویسن که هر کسی خواست بتونه بخونه. یکهو اطلاع ما از همدیگه فوران کرد! فهمیدیم تو ایران یک گروه دیگه هم هستن که اونها هم لینوکس دوست دارن، یکی هست که به همجنسش علاقمنده، یکی هست که مهندسی قبول شده ولی دوست داشت نقاش بشه، یکی دیگه هست که اتفاقا اونم عموش شهید شده ولی وضع فعلی رو دوست نداره و یکی دیگه هم هست که می پرسه ۲۰مین اقتصاد جهان، چرا باید وضعش این شکلی باشه؟ دیدم اتفاقا افراد خیلی کمی هستن که اونجوری که تلویزیون «همه» رو معرفی کرده، زندگی کنن. باور بکنین یا نه،‌ قبلا خیلی ها فکر می کردن تنهان ولی الان وقتی به هم می رسیدن از هم آدرس وبلاگشون رو می پرسیدن تا ببین دیگه چند مدل آدم با چند مدل عقیده که تا حالا تو تلویزیون و کتاب درسی اثری ازشون نبوده، تو ایران هست (:

و همون روزها بود که خاتمی فرمان فیلترینگ رو امضا کرد و اولین جاهایی که فیلتر شدن، سرویس دهنده های وبلاگ مثل بلاگ اسپات و وردپرس بودن و بعد هم کمیته سانسور درست شد که کلی از اعضاش تو دولت هستن و با نامه هاش دائما از سرویس دهنده های وبلاگ داخلی داخلی خواست که فلان وبلاگ رو پاک کنه و آرشیو فلان وبلاگ رو حذف کنه. در همین دوران کلی اردو برگزار شد تا به گروه خاصی که تلویزیون و روزنامه ها رو هم داشتن بگن که باید وبلاگ بنویسن چون مهمترین کار نشر ارزش های اونها در اینترنت است (:

اما به نظرم کار از کار گذشته بود. وبلاگ ها کاری که باید رو کرده بودن و سدی که شکسته رو نمی شه به این راحتی ها جمع کرد. حداقل آدم های تیپ ما از همدیگه خبر داشتن؛ بخصوص که بعدش با اومدن شبکه های اجتماعی بیشتر به هم وصل شدیم و بعدش هم با سانسور شدن همه چیز، عملا توی آنتی فیلتری زندگی کردیم که ما رو به هم وصل نگه می داشت.

اما بودن کسانی که توی این سپر ضد سانسور نبودن و ارتباطشون هنوز قطع بود. در واقع انگار سانسورچی ایران تونسته بود یک جایی ارتباط یک گروه از مردم رو با اینترنت قطع نگه داره و تا ده سال برای ما عجیب بود اگر پدرها و مادرهامون رو می دیدیم که خبری رو از اینترنت یا یاهو یا چنین چیزهایی نقل می کنن.

دنیا اما منتظر سانسورچی نشد. جلو رفت و مسنجرها این مشکل رو حل کردن. مسنجرها و گوشی های هوشمند باعث شدن بقیه مردم ایران هم به اینترنت وصل بشن و تا سانسورچی بیاد بجنبه، مزایاش رو چشیده باشن و بعد از سانسور و بگیر و ببند، با آنتی فیلتر و پریدن به جاهای بدون سانسور و … در اینترنت بمونن.

به تبع این حضور حداکثری در مسنجر، ما هم خیلی چیزهامون رو به داخل پیام‌رسان‌ها بردیم. آدم ها می خوان جایی حرف بزنن که بقیه هم باشن. وبلاگ نویسی ما تبدیل شد به درست کردن یه کانال برای نوشتن گزارش سفرهامون. فروم های ما تبدیل شد به کانال کاربران فلان، حتی خیلی خبرگزاری ها بدون هیچ سایتی،‌ فقط یک کانال هستن و تقریبا همه چیز رو بردیم تو این زیرزمین های تاریک و منفرد.. شایدم پر نور… اگر نظر من رو بخواین، اصلاح «منبر» برای این گروه‌های تلگرامی و غیره از همه چیز درست تره.

مسنجرها شبیه منبرهایی هستن که توشون چیزها گفته و فراموش می شن. حداقل آرشیو درستی از هیچ چیزی نیست. و توان سرچ سراسری هم نداریم. قبلا اگر من یکبار در ۲۰۰۸ از مرگ انتخابی تری پراچت می نوشتم، هر بار که در تمام جهان کسی دنبال مرگ انتخابی یا تری پراچت می گشت، ممکن بود بهش برسه. اما الان فقط در همون لحظه کسانی که پای منبر من نشستن اونو می خونن که شاید هیچ ربطی هم بهشون نداشته باشه و خلاص. گم شد رفت در تاریخ (:

حالا مشکل چیه؟ من نمی ترسم مطلبم خونده نشه. اتفاقا من طرفدار این هستم که در دنیای وبلاگ ها هم باید جرات می داشتیم و مطلب قدیمی رو می فرستادیم به آرشیو یا اون پایین مایین ها. اما نگرانی و ناراحتی من از اینه که مطالب روی هم انباشت نمی شن. اگر تاریخ علم رو بخونین، عملا دارین تاریخ انباشت دانش رو می خونن. انباشت دانش باعث پیشرفت می شده ولی الان در ایران ما که عملا فیلترینگ همه رو هل داده توی مسنجرها، ما دیگه چیزی رو انباشت نمی کنیم. هر بار چیزی رو می گیم و گم می شه، بدون امکان دسترسی مجدد عمومی بهش و بدون اینکه بشه سرچش کرد یا حتی بهش ریفرنس درست و درمون داد. حالا سوال ها دائما در گروه ها تکرار می شن و آدم ها بهشون جواب های تکراری می دن. توی چنین فضایی ما داریم خودمون رو تکرار می کنیم و چیزی رو انباشت نمی کنیم و در نتیجه جلو هم نمی ریم. من هیچ مشکلی با چت ندارم و به نظرم اگر کارکرد خودش رو داشته باشه خوبه ولی وقتی آدم ها تولیداتشون رو توی چت ارائه می کنن، پروسه قابل سرچ بودن دانش رو حذف می کنن. بدتر از اون اونهایی هستن که انتظار دارن با پیگیری این کانال ها و گروه ها «باسواد» بشن (: در ظاهر شما کلی اسم باکلاس و حرف خفن و اینها می بینین ولی در عمل به شکل رندم هر روز یک گوشه ای از یک چیزی نمایش داده می شه و می گذره و می ره که حتی به قبلی ها وصل هم نیست.

زیاد می بینیم که کسی «کانال آموزش فلان» راه می ندازه و دقیقا شروع مطالبش که پایه ها رو می سازن اون ته است که اگر شما روزی عضو کانالش شدین، عملا اونها رو نمی بینین. یا می بینیم یکی کانال سفر به روسیه داره که خب دوستاش می تونن دنبالش کنن اما اگر سه سال دیگه کسی می خواست بره روسیه و این آدم رو نمی شناخت، این مطالب به هیچ دردش نمی خورن. یا کسی انتقادی از چیزی داره و تو کانالی می نویسه و خیلی هم پخش می شه ولی نه بعدا می شه بهش ریفرنس داد نه یک نفر می گه «بر خلاف خانم فلانی (لینک)،‌ نظر من در این مورد…» (: ما عملا به جای کسانی که روی دوش هم می ایستادن تا پیش برن، شبیه آدم هایی شدیم که تو بیابون سعی می کنن بلند داد بکشن (یا برقصن (: ))‌تا چند نفر دورشون جمع بشن. این یکی از بزرگترین آفت های اینترنت ایران بوده.

برای مقابله با این وضع، بد نیست ما به انتشار دانش در جایی قابل سرچ، قابل فالو کردن، قابل ارسال به دیگران و غیره باشیم. اینستاگرام از این نظر بدترینه. چت ها بهتر هستن و رسانه های اجتماعی خوب و وبلاگ ها احتمالا بهترین. به نظرم واقعا خوبه همه ما تا حدی به متن قابل جستجو در اینترنت برگردیم. نه برای شهرت و اینها. برای کمک به انباشت دانش و در جا نزدنمون. برای همینه که من حسابی از راه افتادن ویرگول که مثل مدویم ایرانی است استقبال کردم. یک فرصت دیگه برای نوشته شدن مطالب در اینترنت قابل جستجو. اگر چیزی رو توی مسنجرها می نویسیم و ممکنه زمانی به درد کس دیگه هم بخوره، اونو یه جایی مثل وبلاگ یا ویرگول یا هر جای دیگه که گوگل اونو ببینه هم بذاریم تا از اون مدل منبری خارج بشیم و یکبار دیگه دانش یا دیتاهامون رو در عرض زمان و مکان به اشتراک بذاریم. سخت نیست و در مقابل بسیار ارزشمند است و شاید یک چیزی مثل پورتفلولیو هم برامون درست کنه.

این بود انشای من در مورد روز وبلاگنویسی فارسی (:

چند روز قبل ترامپ با گذاشتن یه عکس با کیفیت فوق العاده بالا از یه سایت پرتاب ماهواره ایران، نوشت که عملیات پرتاب شکست خورده و آمریکا توش مقصر نبوده. مستقل از کشمکش های سیاسی، چیزی که عجیب بود این بود که رییس جمهور برای اولین بار به یه عکس از ماهواره جاسوسی ای رو نشون داده بود که توش هر ۱۰ سانتی‌متر روی زمین، تقریبا یک پیکسل شده بوده؛ و البته این عکس با گوشی موبایل فلاش دار، از یک مانیتور گرفته شده بود!

اسکات منلی توی این ویدئو در ده دقیقه توضیح می ده که ما دیگه چی می تونیم از این عکس کشف کنیم. با داشتن زمانی که بقیه ماهواره ها گزارش دادن و سایه ها باید بشه جای گرفته شدن عکس رو پیدا کرد. از رو اون می شه رسید به اینکه الان چه ماهواره ای باید اونجا باشه و شاید یه نفر سعی کرده باشه با تلسکوپش، از اون ماهواره جاسوسی عکسی بگیره!

پلیس فرانسه امروز اعلام کرد که بدافزار بات‌نتی ریتاداپ (RETADUP) رو از روی ۸۵۰هزار کامپیوتر در سراسر جهان پاک کرده و منطقا این بات‌نت رو از جهان محو کرده.

اوایل امسال، محققان امنیتی آواست که به شکل فعال بات‌نت ریتاداپ رو زیر نظر داشت متوجه یه مشکل امنیتی توی این بدافزار شد که اجازه می‌داد با دسترسی به کامپیوتر کنترل کننده بات نت، بشه اونها رو از کامپیوتر آدم‌ها حذف کرد – از همون راه دور. برای انجام این کار، آواست نیاز به دسترسی به کامپیوتر کنترل و دستور (C&C) داشت که در فرانسه بود.

به همین دلیل محققین با مرکز پلیس سایبری فرانسه تماس گرفتن و مساله رو باهاشون مطرح کردن. بر اساس نقشه اونها، پلیس فرانسه باید کنترل سرور فرمان رو در دست می گرفت و برنامه اصلی کنترل کننده رو با نسخه جدیدی جایگزین می کرد که با استفاده از یک مشکل امنیتی در پروتکل این بات‌نت، می تونست بدون صدمه زدن یا حتی اجرای برنامه جدید روی پی سی آلوده، بدافزار رو از اون حذف کنه.

در اولین لحظات بعد از جایگزینی سرور قبلی با سرور جدید، چند هزار کامپیوتر آلوده به اون وصل شدن و دستوراتی که دریافت کردن رو اجرا کردن و ویروس از روشون پاک شد. بعد از مدتی، عدد کامپیوترهای پاک شده در حدود ۸۵۰هزار ثابت موند. به گفته پلیس، این سرور پاک کننده ویروس، تا چند ماه آینده هم روشن خواهد موند تا اگر کامپیوتری آلوده در طول اون مدت روشن بشه و به مرکز فرماندهی بات نت وصل بشه، دستورات پاک کننده رو دریافت کنه و پاک بشه.

پلیس فرانسه می‌گه در مورد این عملیات با اف.بی.آی. هم در ارتباط بوده چون بعضی از کامپیوترهای آلوده در آمریکا بودن. این رو هم اضافه کرده که کامپیوترها دستور ماین کردنشون رو از کامپیوتر کنترل کننده می گرفتن و به محض شروع این عملیات، دیگه نتونستن چیزی ماین کنن و نویسنده هاش از درآمدشون محروم شدن.

این بات نت از ۲۰۱۵ ظاهر شد و احتمالا از آمریکای لاتین. بات نت ریتاداپ می‌تونست کاربردهای مختلفی داشته باشه؛ از ماین رمزارزها تا دی‌داس کردن زیرساخت و جمع کردن اطلاعات. این بدافزار رو ویندوز نصب می شد و عملیاتی مثل نصب برنامه های دیگه یا گسترش خودش رو هم انجام می داد. در موارد متعددی دیده شده این بدافزار، پی‌لودهای باج افزار استاپ و سرقت کننده پسورد ارکی رو هم نصب کرده. در کنار همه اینها، روی کامپیوتر کنترل، یک کنترل کننده دات نتی RAT (تروجان دسترسی از راه دور) به اسم HoudRat هم پیدا شد.

منبع اصلی

• یکی از چیزهایی که توی ایران جاش خالی بوده، بررسی جاهایی بوده که توشون کار کردیم. ستاره دادن و نظر نوشتن و .. تیم جاب گای داره اینکار رو می کنه. خوبه چک کنین یا اگر تجربه ای دارین توش بنویسین که کیفیت زندگی خودمون رو بالاتر ببریم
• پادکست باز رو هم شنیدم و به نظرم خوب بود، در مورد مغز و نگاهی به پروژه ایلان ماسک در ۲۰ دقیقه. اگر دوست داشتین گوش بدین یا عضو بشین
• دوستان جنگل هم تقویم گیلکی/دیلمی شون رو به مناسبت نوروزبل به شکل ماجول پایتون ارائه کردن. آزاد و برای همه.
• دومان سلطانی هم تجربه ها و ترجمه هاش در مورد دیجیتال مارکتینگ رو توی وبلاگش می نویسه
• نوید امامی هم همت کرده و کتابچه کنسول دروپال رو به فارسی ترجمه کرده. اگر دروپال کار هستین نگاهی بندازین که همه داریم می ریم سراغ ۸.
• سایت سیسوگ مرجع متن باز آموزش الکترونیک است و دیدن و دنبال کردنش خوب برای کسانی که علاقمند به سخت افزار و الکترونیک و موارد مشابه هستن – شایدم هکرهای جدی تر (:
• امیرحسین هم داره تک دیکت رو پیش می بره که یک جور دیکشنری اصطلاحات فنی است؛ با مقالاتی که اونها رو توضیح می دم و پیشنهادهایی برای فارسی هاشون
• یک نمونه خوب از آزاد شدن کدهای مفید برای بقیه هم سیستم مدیریت خرید‌های داخلی امور‌ تدارکات و عملیات شرکت گاز استان آذربایجان شرقی است که مسعود عزیزی برنامه اش رو برای پیشبردکارهای خودشون نوشته و بعد آزادش کرده تا بقیه هم فرصت پیدا کنن و کارهاشون رو از رو کاغذ بیارن رو کامپیوتر.
• تیم بادپرس هم سوال هایی رو از گروه هایی پرسیدن و بعد به شکل کتاب جمعش کردن، کتاب چالشی به نام زندگی و کتاب دور زدن آزاد.

اگر شما هم پروژه ای رو خودتون کار کردین و دوست دارین بیشتر دیده بشه، دوشنبه های شاد آخر ماه برای شماست (: بهم خبر بدین با ایمیل jadijadi gmail

کشور ما تخصص خاصی داره که بدترین بخش های هر چیزی رو نگه داره و بخش های خوبش رو غیب کنه (: مثلا خصوصی سازی به هیچ وجه باعث رقابت و افزایش کیفیت و بهره وری نشد و فقط رانت و انحصار و سرکوب سرمایه داری رو بیشتر کرد. مثال های خیلی بیشتر هم داریم که فعلا بیخیالش می شیم و می ریم سراغ VAS یا همون خدمات ارزش افزوده.

زمانی که موبایل اختراع شد فقط امکان تماس صوتی داشت و منطقا فرستادن فکس. اما بعد شرکت ها دیدن که می شه با دادن یکسری خدمات دیگه، درآمد موبایل رو بالاتر برد و شروع کردن به کشف و ارائه سرویس هایی که ارزش یک گوشی همراه رو بیشتر کنه: خدمات ارزش افزوده. چیزهایی مثل امکان فرستادن پیامک، پیامک تصویری، انتقال پول، ویدئوکنفرانس، اینترنت روی گوشی، بازی آنلاین، پیام صوتی، خبر دادن میسدکال و چیزهای مشابه. شاید براتون جالب باشه که کل مدتی که من توی نوکیا / زیمنس کار کردم در بخش VAS یا همون خدمات ارزش افزوده بودم و تخصص اصلی ام توی اون سیستمی بود که توش می تونین شارژ گوشی خودتون رو بفرستین به گوشی یک نفر دیگه (هنوزم هست؟).

این خدمات ارزش افزوده رو می شد در دو گروه گذاشت: خدماتی که مردم به هم می دن و می گیرن و خدماتی که یک شرکت به بقیه می ده. مثلا اگر من به شما اسمس می زنم، رابطه دو نفره است ولی اگر یک شرکت برای کلی آدم اسمس می فرسته، می شه خدمات پرمیویم یا شرکتی مشهور به MVAS که در واقع همون چیزی است که ما بهش می گیم VAS. این خدمات ذاتا بد نیستن و یک شکلی از سرویس هستن ولی تو ایران یک شکل خاص این سرویسها، تبدیل شد به همون وس بدنام. این شکل از سرویس، این امکان بود که شرکت مخابراتی می تونست آدم هایی که عضو یک سرویس خاص هستن رو یکبار یا به شکل دوره ای شارژ کنه. یعنی از وقتی این امکان درست شد که من اسمس بزنم به فلان شماره، و فلان مقدار ازم کم بشه (چه یکبار و چه دوره ای)، سه جور شرکت حول این ماجرا شکل گرفت: شرکت های مرسوم و طبیعی، شرکت های قمار، شرکت های دزدی.

شرکت های مرسوم و طبیعی کسانی بودن که سعی کردن منطقی از این سرویس پول در بیارن. مثلا ممکنه شما واقعا دوست داشته باشین ماهی ۱۰۰۰ تومن بدین و هر روز یک جمله انگیزشی دریافت کنین. هیچ اشکالی هم نداره. یا مثلا دوست داشته باشین درگیر یه بازی بشین که توش با USSD مراحلی رو پیش برین و به جوابی برسین یا هر جور چیز مشابه. می دونین که در تعریف درست تر ارزش افزوده، اصولا ممکنه شما بگین دوست دارین امکان منشی تلفنی داشته باشین و برای این ماهی مثلا ۲ تومن به ایرانسل بدین یا بگین علاقمند به سیستم کنفرانس تلفنی هستین و خرجش می شه سالی ۱۰ تومن روی سرویس اصلی. اما می بینین که تقریبا هیچ کسی از ما طرفدار اینها نیست چون با اومدن اینترنت روی گوشی، اینها به سرویس هایی تبدیل شدن که ما از اپ هامون میگیریم و نه از سرویس دهندگان موبایلمون.

شرکت های قمار هم اونهایی هستن که ارزش افزوده رو یک کلاه شرعی کردن برای قماری که به من و شما می گن ممنوعه. تو این سیستم شما باید به مثلا ۱۰ سوال جواب بدین که هزینه هر سوال مثلا هزار تومنه. سوال ها در این حد هستن که «کدوم پرواز می کنه؟‌ قناری، قورباغه، مداد» یا حداکثر چیزهایی که با یک پرس و جو جوابش مشخصه. این سیستم حسابی تبلیغ می شه و شرکت کننده ها هم می دونن که مشغول بازی نیستن و هدفشون فقط دادن اون ۱۰ هزار تومن به امید برنده شدن مثلا اون بی ام و یا چه می دونم یک میلیون تومن جایزه روزانه است. در سطحی بالاتر این مساله در مورد اپلیکیشن ها هم اتفاق می افته. مثلا می گن فلان اپلیکیشن رو دانلود و نصب کنین و بعد باید با اسمس فعالش کنین که اسمسش ۱۰ هزار تومنه اما به جاش آخر ماه از بین همه شرکت کننده ها یک نفر سفر فلان رو برنده می شه. در این حالت اگر هدف اکثر شرکت کننده ها، برنده شدن در سفر کیش باشه، منطقا با یک سیستم قمار به بهانه فلان اپلیکیشن مواجه هستیم و نه با یک سرویس. در واقع شرکت مخابراتی مون داره مجوز اجرای لاتاری و قمار رو به شرکت ها می ده و سهم بزرگی هم ازش برمی داره. در یک کشور درست افرادی که امید دارن با اینکارها پولدار بشن، در لاتاری های ملی / دولتی شرکت می کنن و حجم بزرگی از سود در نهایت به دولتی منتخب مردم می رسه که اونو برای بهتر شدن وضع کشور خرج می کنه.

شرکت های دزد / کلاهبردار هم اونهایی هستن که رسما سعی می کنن پول بدزدن. چه با نوشتن اپ های که با استفاده از انواع باگ های تلفن ها، یواشکی اسمس می زنن و آدم ها رو عضو سرویس های پولی می کنن چه با درست کردن اپ هایی که توشون کاربر دقیقا نمی فهمه داره چیکار می کنه و بدون اینکه واقعا و روشن بدونه، عضو یک سرویس می شه. شاید براتون جالب باشه که این روزها سخت گیری در مورد این «عضو سرویس شدن»ها بیشتره و در نتیجه اگر شرکتی واقعا داره کلاه برداری می کنه، در خیلی از موارد هنوز می تونه بگه که «آره دیگه بیا ببین اینجا نوشتیم اگر این دگمه اوکی رو بزنی به فلان جا اسمس عضویت سرویس می فرستیم» ولی اینو جایی و جوری می نویسه که تقریبا هیچ کس متوجه اش نمی شه.

شکل اول (شرکت های مرسوم و طبیعی) بازی رو کاملا به اومدن اینترنت واقعی روی گوشی و تلفن های هوشمند باختن اما در عوض شکل های دوم و سوم رشد زیادی داشتن. کلاهبردارها با سود زیادی که به شرکت های مخابراتی می رسوندن تو بازار موندن تا بالاخره قوانین کمی دست و پاشون رو بست ولی هنوزم حضور پر رنگ دارن. شرکت های قمار هم که فعلا کارشون سکه است و نتیجه افزایش دائمی آدم هایی است که امیدشون برای زندگی بهتر، برنده شدن توی لاتاری است و حکومتی که سودش براش مهتر از اخلاقی است که ازش دم می زنه. من و شما هم تنها کاری که فعلا می تونیم بکنیم، چک کردن گوشی های اطرافیان برای اطمینان از عضو نبودن اونها تو ارزش افزوده است و نگه داشتن امید دل دلمون است به اینکه روزی حکومتون قمار رو به نفع مردم استفاده کنه نه برای پر کردن جیب اونهایی که رابطه اش رو دارن.

من چندین ساله که فیلم آموزش درست می کنم و اینکار تقریبا همیشه توی خونه خودم و اتاق کارم بوده. توی این چند سال من تمرکز زیادی برای ایده آل کردن شرایط ضبطم نکرده‌ام ولی به هرحال تکنیک‌م کمی پیش رفته – هرچند که با چیزی قابل قبول هنوز خیلی فاصله داره.

فرمولی در وبلاگنویسی من می گه «اگر مطلب واحدی رو بیشتر از سه بار بنویسی، داری اشتباه می زنی» پس در مقابل ایمیل های زیادی که می پرسن با چی ضبط می کنم و چطوری تصویر پس زمینه رو حذف می کنم و … تصمیم گرفتم یه بار همینجا تو وبلاگ بنویسم و بعد فقط لینک بدم و اگر لازم شد اینجا رو آپدیت کنم.

اما قبل از معرفی محیط خودم، این رو بگم که محیط چندان مهم نیست. برای ساخت آموزش، کافیه شما آموزش بسازین و برای ساخت آموزش خوب، کافیه آموزش با محتوای خوب بسازین. اینکه خودتون تو فیلم باشین، اولش اینترو داشته باشه، فیلمبرداری با سه تا دوربین باشه، نورش عالی باشه، تصویر پس زمینه شما حذف شده باشه و کلی چیز دیگه، بازی های جانبی هستن. اگر برای مخاطب حرفه ای ویدئو می سازین، مهمترین چیز کیفیت محتوای شما است نه این جینگولک بازی ها (: هرچند که جینگولک بازی خوب، باعث می شه مخاطب راحتتر / خوشحالتر باشه.

نور و پرده سبز

برای رسیدن به یک افکت پرده سبز عالی (حذف بک گراوند)، انتظار می ره شما یک پرده سبز صاف و یکدست داشته باشین، نورهایی که اونو یکدست و خوب روشن کنن و یک نور که صورت شما رو به خوبی روشن کنه. انتظار می ره انعکاس نور سبز پرده روی بدن و موهای شما نیافته. برای اینکار ستاپ های مختلفی هست که می تونین با سرچ به دنبال chroma key setup بهشون برسین و حتی اگر در کشوری آزاد زندگی می کنین یا بهش دسترسی دارین، مستقیما یک کیت کامل نو رو پرده سبز مناسبش رو از جاهایی مثل آمازون بخرین.

اما محیط کار من نتیجه تجربه با نورها و پایه ها و .. توسط یک آدمی است که تخصصی نداشته و اهل پرسش در مغازه ها هم نیست (: در حال حاضر محیط کار من چیزی شبیه به اینه.. یا درواقع در این لحظه دقیقا اینه:

می بینین که اون پشت یه پرده سبز آویزون شده و چهار تا نور اصلی هست. دو تاشون از چپ و راست پرده رو روشن می کنن که سایه چندانی روش نباشه. یه نور سفید (که سمت تصویرش کمی از اون رو می بینین) سعی می کنه صورت من رو روشن می کنه و یک نور از پایین باعث می شه سایه ای که نور روبرو از من روی پرده می ندازه، از بین بره. وقتی من جلوی این پرده بشینم و ضبط کنم، افکتی مثل chroma key که خیلی از نرم افزارهای ادیت تصور اونو دارن می تونه اون سبز رو تشخیص بده و از تصویر حذفش کنه. اما می بینین که کلی اشکال هست. پرده صاف نصب نشده، نورها یکنواخت و قوی روشنش نکردن. چراغ روبروی من نسبتا ضعیفه و صورت من معمولا خیلی هم روشن نیست و انعکاس نور سبز پرده روی موهام می افته و نور عقب هم خیلی قویه! نتیجه این ستاپ در بهترین حالت چیزی شبیه اینه:

اینجا یه تقلب ریز دارم: لباس قرمز. قرمز در تضادی خوب با سبزه و در تنیجه کار افکت کروما کی در تشخیص خط سبز و حذفش راحتتره. اما می بینین که خط دور بدن من کماکان عالی نیست و خودم هم روشن نیستم! احتمالا مشاوره گرفتن از کسی که نور رو می شناسه یا فهمیدن اینکه اصولا این نورها باید به چه پایه هایی وصل بشن یا چه لامپی می تونه توی اون نور سمت راست، روشنایی کافی تولید کنه و … نتیجه کار رو بهتر خواهد کرد.

دوربین

حداقل یک دوربین لازمه که تصویر صورت شما رو ضبط کنه. من از وبکم استفاده می کنم که از نظر خیلی حرفه های عملا غیرممکنه (: ولی می بینین که نتیجه قابل استفاده است. دلیل اینکه وبکم بده، اینه که تنظیماتش خیلی کمه و به تغییرات نور خیلی حساسه. در نتیجه ممکنه در حین ضبط با کم و زیاد شدن نور جایی دیگه یا جلو عقب رفتن من تنظیمش تغییر کنه و سبز پشت دیگه به اندازه کافی سبز نباشه و بقیه قصه ها. اگر می خواین حرفه ای تر کار کنین منطقا باید تصویر خودتون رو با چیزی به جز وبکم بگیرین. ولی برای من مهم نیست (: و همین کار می کنه.

یک فلسفه دیگه زندگی من «حداقل دست انداز» است. در مسیر کارهای روزانه باید دست اندازها رو کم کرد. اگر ضبط وابسته به بودن فلان دوربین باشه، احتمالش میاد پایین. اگر پادکست نیازمند گرفتن نتیجه از ادیتور باشه احتمال استمرارش میاد پایین و … البته می شه در یک کار حرفه ای مثلا به ادیتور حقوق داد تا دیگه «دست انداز» به حساب نیاد.. ولی در نهایت توی مسیر صافی که توش چیزهای کمتری هست، راحتتر پیش می ریم تا مسیری که توش چند تا دست انداز هست.

صدا

برای ضبط صدا، من از کارت صوتی خود لپ تاپ و یه میکروفون کوچولوی سیمی یقه ای استفاده می کنم. از این:

قبلا از میکروفون خود لپ تاپ هم استفاده می کردم و به نظرم مشکل خاصی نداشت. اینو بیشتر برای ضبط با موبایل خریدم ولی اینجا هم استفاده می کنم. قبل از این میکروفون یه میکروفون Rode یو اس بی خرید که خیلی از پادکسترها دارن ولی به نظرم دردسرش زیاده و من هم نیازی به کمی کیفیت بهترش ندارم (:‌ باید یه بار بذارمش و بگم اگر کسی اونو میخواد، ازم بخره (: اگر فلسفه «حداقل دست انداز» رو یادتون باشه، می دونین که من باید چیز سیم دار رو به بی سیم ترجیح بدم (: نیازی نداره قبلش حواسم باشه که حالا باتری داره یا نه. و سیم این ۳ متر است که در سطح اتاق کار من مثل میکروفون بی سیم عمل می کنه. هرچند که بارها پیش میاد که یادم می ره میکروفون رو بزنم به بقیه ام و ضبط رو شروع می کنم.

تبلت / قلم

همونطور که توی عکس بالا هم می بینین، من خیلی وقت ها با قلم روی صفحه می نویسم. برای اینکار اولا از برنامه gromit-mpx استفاده می کنم که اجازه می ده در محیط ایکس، با یک شورتکات (به شکل دیفالت F9) بتونم روی صفحه بنویسم. البته مشکل اینه که برنامه برای محیط ایکس نوشته شده و اگر محیط گرافیکی شما ویلند باشه که داره مطرح تر می شه مشکلاتی خواهید داشت. اما مساله جدی نیست و اونجا هم سریعا چیزی کشف / پیدا خواهد شد. برای خود عمل نوشتن، من به جای ماوس از یک تبلت wacom سری bamboo استفاده می کنم؛ مدل CTH-670. ساده و سر راست است و نتیجه اش برای من به اندازه کافی خوب. اگر برنامه دیگه ای بود که مثلا با گرفتن شیفت رنگش عوض می شد خیلی باحالتر بود ولی دنبالش نگشتم. منطقا وظیفه خودمه که سعی کنم به گرومیت اضافه اش کنم (:

نرم افزار ضبط و ادیت

برای ضبط من از نرم افزار OBS استفاده می کنم (Open Broadcast Studio). بی دردسر است و راحت. می شه براش شورتکات شروع ضبط تعریف کنین و صحنه های مختلف که می شه به هر صحنه ورودی هایی رو وصل کرد. مثلا صحنه مرسوم من سه تا منبع داره: صفحه مانیتور + تصویر وبکم + صدای میکروفون. اینها رو اضافه می کنم و جاهاشون و اندازه هاشون رو مشخص می کنم و یک فیلتر chroma key هم به تصویر وبکم اضافه می کنم که پرده رو از پشتم حذف می کنه و در نتیجه صفحه مانیتور در پشتم دیده می شه.

البته در سیستم عامل های دیگه برنامه های مناسبتری هم هست – متاسفانه با کرک و اینها. مثلا خوب می بود اگر این منابع جدا جدا ضبط می شدن و بعد من حین ادیت می تونستم بگم چه لحظه ای کدوم تصویر در چه سایزی کجا باشه. در اون صورت افکت هایی مثل کروماکی و نوشتن متن روی صفحه و اینجور چیزها با کیفیت بهتری انجام می شدن اما obs اونها رو لایو انجام می ده و نتیجه کم کیفیت تر است – ولی مهم نیست. یادتونه دیگه؟ محتوا مهم است و دردسر کمتر بهتر، من عملا هیچ وقتی برای ادیت نمی ذارم (:

البته در مواقعی هم که لازمه بخشی از فیلم ادیت بشه یا بریده بشه یا هر چیز مشابهی، با استفاده از برنامه kdenlive اینکار رو انجام می دم. در نهایت هم اگر لازم باشه با دستوری مثل این، حجم رو کمتر می کنم:

ffmpeg -i inputfile.mp4 -acodec aac  -s 1366x768   inputfile_smaller.mp4

---

همونطور که می بینین همه برنامه ها آزاد هستن و سخت افزارها واقعا گرون نیستن. مساله اصلی هم واقعا این ابزارها نیست بلکه کیفیت نهایی کار است. اگر پرده سبز ندارین اصلا نگران نباشین، من یک مدت یه ملحفه سبز داشتم و مدتی هم دیوار رو رنگ سبز زده بودم (: بد هم کار نمی کرد. مهم کیفیت و استمرار است و مطمئنا مطالعه و پیدا کردن حالت های بهینه و سعی و خطا و استفاده از فیدبکها. اگر نکته ای هست که گفته نشده یا سواله بپرسین و اگر بهبودی ساده توش می بینین، بگین. منتظر دیدن ویدئوهای شما هم هستم.